Bezpieczeństwo pracy w procesie lutowania bezołowiowego

Ważna informacja dla elektroników hobbystów wykonujących prace związane z lutowaniem w swoich domowych warsztatach. Serwisant jest najbardziej narażony na szkodliwe działanie oparów wydziela­jących się z materiału lutowniczego i topnika w procesie lutowania. Istotne jest zatem pytanie, jak bardzo usunięcie ołowiu z montażu elektronicznego poprawia bezpieczeństwo bezpośrednio na stanowisku pracy. Od wielu lat znany jest szko­dliwy wpływ ołowiu na zdrowie człowieka. Niestety także srebro znajdujące się, co prawda w małym procencie, w najbardziej popularnych stopach bezołowio­wych jest uważane za bardzo szkodliwe, a według badań Duńskiego Centrum Toksykologicznego siła tego oddziaływania na środowisko jest znacznie więk­sza niż ołowiu. Niektóre inne metale stanowiące niskoprocentowe składniki stopów bezołowiowych także budzą zastrzeżenia ze względu na ich toksyczny wpływ na zdrowie człowieka i środowisko. Jeżeli w drutach rdzeniowych jest stosowany topnik na bazie kalafonii, to opary mogą zawierać tlenek węgla i aceton, a w wielu źródłach literaturowych wiąże się opary kalafonii z przyczynami astmy, która powinna być traktowana w tym przypadku jako choroba zawodowa. Stosowanie topników bezkalafoniowych nie poprawia sytuacji. Topniki te zawierają wiele alkoholi, kwasów organicznych i innych środków chemicznych stanowiących zagrożenie dla zdrowia pracow­nika na stanowisku pracy. Ze względu na gorsze właściwości stopów bezoło­wiowych topniki zawierają więcej aktywatorów o mocniejszym działaniu, które mogą być przyczyną alergii i podrażnień skóry i oczu. Wyższe temperatury luto­wania, niezbędne w przypadku stopów bezołowiowych, potęgują to negatywne oddziaływanie.

Operacje lutowania ręcznego, niezależnie od rodzaju stopu, cynowo-ołowiowego czy bezołowiowego, stanowią zagrożenia zdrowia pracownika, a w przy­padku stopów bezołowiowych mogą to zagrożenie potęgować. Rozwiązaniem problemu może być tylko stosowanie odpowiednich urządzeń do miejscowego odsysania wydzielających się oparów. Zalecane są systemy pochłaniająco-filtrujące, których dysza zasysająca opary może być umieszczona bezpośrednio przy ich źródle. Mogą to być przenośne pochłaniacze stołowe lub systemy filtrujące wielostanowiskowe, sterowane mikroprocesorowo. Warunkiem podstawowym jest stosowanie systemów o odpowiedniej sile zasysania oraz filtrów o dużej efektywności działania. Zalecane są urządzenia wyposażone w trójstopniowy system filtrów: filtr wstępny, filtr główny HEPA i wysoko aktywowany filtr węglowy. Najtańsze rozwiązania są zwykle wyposażone w filtr węglowy, który usuwa widoczne opary i dymy, pozostawiając cząstki mniejsze i niewidoczne, bardziej szkodliwe dla zdrowia. Urządzenie dobrej jakości powinno zapewniać usuwanie cząstek o wielkości 0,3 um i większych z wydajnością wynoszącą co najmniej 99,5%. W celu spełnienia tych wymagań niezbędny jest filtr HEPA o wysokiej efektywności.